Mỗi năm chỉ có một lần, Tết Nguyên Đán là dịp để các thành viên trong gia đình ở Việt Nam ngày đêm ngóng chờ để có thể về quê đoàn tụ với gia đình, ông bà, cha mẹ dù bạn có đang làm việc hay học tập ở đâu. Đây là ngày lễ quan trọng nhất trong năm ở Việt Nam nhưng có lẽ có nhiều người vẫn chưa biết về nguồn gốc của ngày Tết Nguyên Đán, ý nghĩa và đặc điểm của Tết cổ truyền này. Trong bài viết dưới đây Hupuna mang đến cho bạn những thông tin hữu ích về Tết Nguyên Đán. Hãy cùng tìm hiểu nhé!
Ngày Tết Nguyên Đán là gì?
Ngày Tết Nguyên Đán hay còn gọi là Tết ta, Tết âm lịch, đây cũng là ngày lễ hội quan trọng nhất trên toàn bộ dải đất hình chữ S. Tết Nguyên Đán được tính theo âm lịch và thường diễn ra vào cuối tháng Giêng hoặc đầu tháng Hai (dương lịch), muộn hơn Tết Dương lịch.
Ở Việt Nam, Tết là cơ hội tốt nhất để thể hiện tình đoàn kết của cộng đồng, dòng họ, gia đình. Đây là giá trị tinh thần cao đẹp và cũng là giá trị tình cảm sâu sắc của con người Việt Nam.
Là lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm, Tết đến không chỉ là mong muốn của trẻ em được mặc quần áo mới, nhận những bao lì xì nhỏ, ăn mứt Tết mà còn mang nhiều ý nghĩa vô cùng sâu sắc. Đây là sự giao thoa giữa năm cũ và năm mới, giữa một chu kỳ hoạt động của trời đất và vạn vật, cây cỏ, đồng thời cũng tượng trưng cho sự gắn kết giữa con người với nhau trong năm.
Tết là dịp để mỗi người trở về cội nguồn, để trở về với tổ tiên, ông bà, cha mẹ và gửi cho nhau những món quà ý nghĩa cùng lời chúc một năm mới an lành, hạnh phúc và trọn vẹn.
Thời gian của Tết Nguyên Đán được tính như thế nào?
Tết Nguyên Đán ở Việt Nam được ước tính bắt đầu vào ngày đầu tiên của năm mới theo âm lịch và thường diễn ra muộn hơn Tết dương lịch từ một đến hai tháng do quy luật 3 năm nhuận 1 tháng. Vì vậy, theo mốc thời gian này thì Tết Nguyên đán sẽ diễn ra từ cuối tháng 1 đến đầu tháng 2 dương lịch.
Thông thường, Tết Nguyên đán diễn ra trong khoảng thời gian nông dân không hoạt động và nghỉ ngơi để chuẩn bị cho vụ thu hoạch mới. Đây cũng là lúc mọi người có tâm trạng vui vẻ, tận hưởng không khí lễ hội và tự thưởng cho mình khoảng thời gian nghỉ ngơi sau những ngày quanh năm làm việc vất vả.
Nguồn gốc của Tết Nguyên Đán là gì?
Sau một năm làm việc vất vả, ai cũng mong đến Tết, đây là dịp các thành viên trong gia đình có thể quây quần, gặp gỡ, giao lưu cùng gia đình, người thân. Đặc biệt, người Việt Nam quan niệm đây là dịp để nghỉ ngơi, suy ngẫm về năm cũ và chuẩn bị chào đón một khởi đầu mới với một năm tràn đầy hạnh phúc. Là ngày Tết Nguyên Đán có ý nghĩa quan trọng đối với người dân Việt Nam nhưng không phải ai cũng biết nguồn gốc của ngày này.
Theo lịch sử Việt Nam, Tết Nguyên Đán của người Việt bắt nguồn từ thời các Vua Hùng qua truyền thuyết Bánh Chưng, Bánh Giây. Nhưng cũng có nhiều ý kiến cho rằng lịch sử nước ta chịu ảnh hưởng nặng nề của văn hóa Trung Hoa hơn 1.000 năm dưới sự cai trị của phương Bắc, và vào thời điểm này Tết Nguyên Đán đã được du nhập vào nước ta.
Những phong tục tập quán của người Việt Nam trong ngày Tết Nguyên đán cổ truyền
Những phong tục của người Việt trong ngày Tết Nguyên Đán:
Lau dọn trang trí nhà cửa
Việc dọn dẹp nhà cửa vào cuối mỗi năm của người Việt rất quan trọng. Đây là hành động giúp tẩy xóa, rũ bỏ mọi điều không hay của năm cũ và chuẩn bị đón những niềm vui, hạnh phúc trong năm mới. Lúc này, các thành viên trong gia đình sẽ dọn dẹp, làm mới nhà cửa để đón những điều tốt lành trong năm mới.
Gói bánh chưng, bánh tét
Kể từ khi Tết Nguyên Đán xuất hiện, truyền thống gói bánh chưng (bánh tét), bánh giầy đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam. Mỗi dịp Tết cổ truyền của gia đình có thể thiếu một thứ gì đó nhưng sự có mặt của bánh chưng, bánh tét là điều không thể quên.
Ngày Tết, chúng ta dễ dàng bắt gặp hình ảnh gia đình, hàng xóm quây quần gói bánh cùng trò chuyện vui vẻ, cùng với hình ảnh những nồi bánh chưng đang hấp chín. Con cháu sẽ dâng bánh chưng (bánh tét), bánh giầy lên tổ tiên, thần linh và đây là một nét văn hóa truyền thống đẹp đẽ của người Việt Nam được lưu truyền và bảo tồn cho đến ngày nay.
Bày mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả sang trọng dâng lên bàn thờ tổ tiên là nét văn hóa không thể thiếu mỗi dịp Tết Nguyên Đán, thể hiện lòng thành kính, biết ơn của con cháu trong gia đình đối với tổ tiên. Ở mỗi vùng, mâm ngũ quả được trình bày theo nhiều cách khác nhau và các loại quả đều có ý nghĩa riêng. Tuy nhiên, chúng đều có ý nghĩa chung là cầu mong một năm mới viên mãn hơn năm cũ.
Cúng ông Công, ông Táo
Trước khi bắt đầu năm mới âm lịch, ngày 23 tháng 12 âm lịch, mọi người cùng nhau dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị mâm cơm mặn, trái cây và ba con cá chép vàng để dâng lên ông Công, ông Táo. Bởi theo tín ngưỡng của người Việt, đây là ngày hai Ông sẽ chuẩn bị bay về trời để báo cáo lại cho triều đình những gì đã xảy ra vào năm ngoái của gia chủ.
Cúng tất niên
Chuẩn bị đồ cúng đêm giao thừa là truyền thống chuẩn bị bữa cơm cuối cùng của năm cũ để dâng lên ông bà, tổ tiên và mời họ về ăn Tết cùng gia đình. Đây cũng là món ăn đánh dấu sự chuyển giao từ năm cũ sang năm mới và cũng là lời cầu mong một năm mới thịnh vượng, bình an và trọn vẹn.
Chào đón giao thừa
Thời điểm đón giao thừa có lẽ là thời điểm thiêng liêng nhất, thời điểm chuyển giao từ năm cũ sang năm mới, thời điểm chúng ta rũ bỏ những điều không may, những câu chuyện buồn của năm cũ, cùng nhau quây quần để chào đón một năm mới may mắn và khởi đầu tốt đẹp.
Đi lễ chùa, nhà thờ
Tục đi chùa, nhà thờ trong dịp Tết Nguyên Đán đã là một nét văn hóa đặc trưng của người Việt từ xa xưa. Dâng hương lễ chùa những ngày đầu năm mới cầu mong một năm mới sức khỏe dồi dào, mọi việc suôn sẻ và cầu bình an, hạnh phúc cho những người trong gia đình.
Thăm mộ ông bà, tổ tiên
Những ngày cận Tết là dịp để con cháu cùng nhau đi viếng mộ hay còn gọi là dọn dẹp khu mộ của ông bà, tổ tiên của gia đình mình. Phong tục này thể hiện sự kính trọng, biết ơn của con cháu đối với người đã khuất.
Xông đất
Xông đất là một phong tục truyền thống của người Việt Nam. Đây là thời điểm sau đêm giao thừa để đón năm mới. Gia chủ chọn một người phù hợp với độ tuổi và số mệnh với mình và mà mời về nhà lần đầu tiên. Nhờ đó, điều này sẽ giúp gia đình có một năm mới an lành, hạnh phúc.
Thăm hỏi người thân
Tết đến là cơ hội để chúng ta dành thời gian cho gia đình. Đây là dịp để mọi người đến thăm nhau và gửi những món quà Tết, lời chúc mừng ý nghĩa. Đây cũng là cơ hội để chúng ta gắn kết hơn sau một thời gian dài không gặp vì công việc bận rộn.
Chúc tết, mừng tuổi
Đầu năm mới cũng coi là ngày sinh nhật của mỗi người, là dịp để mỗi chúng ta trưởng thành thêm một tuổi. Chính vì vậy mà người ta thường dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp, ý nghĩa nhất trong những ngày đầu năm.
Tết đến cũng là dịp để con cháu trong gia đình mừng tuổi ông bà, cha mẹ và chúc những người thân yêu sức khỏe, hạnh phúc trong năm mới. Đây là dịp để các bậc cha mẹ mừng tiền lì xì cho con cái và chúc các con hạnh phúc, sức khỏe và trưởng thành hơn.
Những mốc thời gian cần nhớ trong dịp Tết cổ truyền
Tết Nguyên Đán là một ngày lễ lớn nên có rất nhiều hoạt động diễn ra vào những thời điểm khác nhau. Theo truyền thống, giai đoạn chuẩn bị bắt đầu từ ngày rằm tháng Chạp và kết thúc vào ngày khai hạ.
Tất niên
Sau lễ rằm tháng Chạp và Tết ông Công, ông Táo (23/12) là đến ngày Tất Niên. Ngày này có thể rơi vào ngày 30/12 (nếu là năm đủ) hoặc ngày 29/12 (nếu là năm thiếu).
Đây là dịp gia đình quây quần ăn uống. Sau đó, người ta chuẩn bị dọn dẹp bàn thờ và bày tiệc cúng tế giao thừa.
Giao thừa
Trong khoảng thời gian từ ngày 30/12 (hoặc 29/12) đến ngày 1/1, đầu giờ Chính Tý (0 giờ 0 phút 0 giây ngày 1/1) đánh dấu sự chuyển giao từ năm cũ sang năm mới nên gọi là Giao thừa. Lúc này mọi người trong gia đình thường quây quần và dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp nhất.
Lễ cúng giao thừa cũng là lễ cúng quan trọng. Do đó, người ta thường làm hai mâm cỗ để lễ. Một là mâm cỗ cúng tổ tiên trên bàn thờ ở nhà và một mâm cúng thiên địa ở sân trước.
Ba ngày Tân niên
Ngày mồng một Tết được coi là ngày quan trọng nhất trong dịp Tết. Theo quan niệm, gia chủ họn người hợp tuổi mình đến nhà với hy vọng năm mới mọi điều tốt lành sẽ đến. Vào ngày này, mọi người sẽ cùng nhau quây quần đón Tết bên nội như tục lệ vào ngày mồng một Tết cha.
Vào ngày mồng hai, sẽ diễn ra những hoạt động cúng lễ được tổ chức tại nhà vào buổi sáng. Tiếp theo, tục lệ chúc ngoại (mồng 2 Tết mẹ) chúc năm mới vui vẻ. Đàn ông chuẩn bị tổ chức đám cưới phải đến nhà bố mẹ vợ tương lai để chúc họ một năm mới hạnh phúc, theo phong tục khi đi sêu.
Ngày mùng 3 thường được coi là dịp để học sinh đến chúc mừng năm mới thầy cô, (đúng phong tục mùng 3 Tết thầy). Vào những ngày này mọi người thường ghé thăm nhau để hỏi xem năm cũ đã làm gì và mong muốn điều gì trong năm mới.
Hóa vàng
Trong ba ngày Tết, gia thần, tổ tiên luôn ngự trên bàn thờ. Đây là lý do tại sao đèn hương luôn cháy đỏ và lễ vật phải đợi đến ngày hóa vàng mới được hạ xuống.
Thông thường lễ hóa vàng diễn ra từ ngày 3 đến ngày 10 tháng giêng âm lịch. Vào ngày này, người Việt Nam tiến hành các nghi lễ tưởng nhớ tổ tiên đã về ăn Tết cùng con cháu và đốt vàng mã để tổ tiên về thế giới bên kia đầu năm có thêm vốn, cầu mong một năm mới an khang thịnh vượng.
Khai hạ
Ngày mùng 7 tháng giêng (hoặc ngày 6 tháng giêng ở nhiều nơi) là ngày cuối cùng của chuỗi lễ hội Tết. Vào ngày này, người Việt tổ chức lễ hạ cây nêu, hay còn gọi là lễ Khai Hạ, để kết thúc những ngày Tết Nguyên đán và bắt đầu làm ăn trong năm mới vào ngày 8 hoặc 9 tháng giêng.
Người Việt thường làm gì để gặp may mắn đầu năm mới?
Người xưa tin rằng những việc làm trong những ngày đầu năm mới thường ảnh hưởng đến vận may trong cả năm và có thể mang đến rủi ro hoặc vận may. Dưới đây là những điều mọi người thường làm trong dịp Tết Nguyên đán và đầu năm để gặp nhiều may mắn.
Mua muối
Câu tục ngữ “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi” nói lên phong tục này. Trong văn hóa phương Đông, muối là vật có tác dụng xua đuổi tà ma, trấn áp những luồng gió xấu để chúng không vào nhà… Đặc biệt hơn, muối với vị mặn đậm đặc đặc trưng còn tượng trưng cho tình cảm nồng nàn, sự gắn kết và hòa hợp giữa mọi người, giữa bạn bè và các thành viên trong gia đình.
Vì vậy, việc mua muối ngày đầu năm tượng trưng cho hành động mang lại phước lành, may mắn, giúp viên mãn đời sống tinh thần và tình cảm.
Mặc đồ màu đỏ, rực rỡ
Tránh mặc quần áo đen trắng vào ngày đầu năm. Người Việt thường chọn quần áo màu đỏ, cam, hồng hoặc vàng trong ba ngày Tết. Trong số đó, quần áo màu đỏ được coi là lựa chọn tốt nhất vì màu này tượng trưng cho sự hạnh phúc, dồi dào, thịnh vượng và may mắn.
Đi lễ chùa
Đi chùa không chỉ là hoạt động tâm linh mà còn là nét đẹp văn hóa của dân tộc Việt Nam. Những tà áo dài tỏa sáng trong nắng dịu đầu năm khiến không khí Tết càng thêm sôi động. Không chỉ là những giây phút tĩnh lặng được tìm kiếm với mong muốn bình an, sức khỏe cho gia đình, việc đi chùa đầu năm còn là cơ hội để tận hưởng mùa xuân, ngắm cảnh và thư giãn.
Mừng tuổi
Những phong bao lì xì màu đỏ gửi gắm những lời chúc sức khỏe, bình an và là niềm hy vọng của ông bà, cha mẹ dành cho con cháu. Phong bao lì xì màu đỏ còn tượng trưng cho sự may mắn nên không chỉ người lớn tặng cho con cái mà ai cũng dễ dàng bắt gặp phong bao lì xì được trao đổi khắp nơi để chúc mọi người những điều tốt đẹp nhất.
Chúc Tết ông bà, người lớn
Khi người Việt quây quần bên nhau trong những ngày đầu năm mới, họ thường chúc nhau một năm mới vui vẻ với những phong bao đựng đầy lì xì để chúc nhau vui vẻ, hạnh phúc và giàu sang.
Lời chúc Tết và phong bì tiền may mắn chắc chắn sẽ giúp mọi người cảm thấy lạc quan, phấn chấn hơn sau một năm làm việc mệt mỏi, căng thẳng.
Tục chúc Tết, mừng tuổi ông bà nhân dịp năm mới diễn ra vào ngày mùng một Tết. Vào ngày này, con cháu trong gia đình sẽ đến nhà ông bà để thay nhau trao những gói lì xì cho người lớn tuổi.
Hái lộc
Khi người xưa đi chùa cầu may mắn, sức khỏe, họ thường hái một cành nhỏ có nụ hoa để tượng trưng cho sự may mắn trong năm mới. Tuy nhiên, ngày nay không còn nhiều cây như trước nữa. Để bảo vệ môi trường, chính quyền xã khuyến cáo người dân không nên hái nụ. Thay vào đó, người đi chùa thường mua những “túi may mắn” được chuẩn bị sẵn chứa muối, gạo, tiền bạc, lời chúc… Những vật phẩm này tượng trưng cho sự no đủ, viên mãn, giàu sang và sức khỏe.
Viết điều ước
Trong lễ chùa đầu năm, nhiều người để lại lời chúc trên những mảnh giấy nhỏ dán trên cây may mắn, bởi theo tín ngưỡng xa xưa, những lời ước viết ra đây sẽ được thần linh nhìn thấy và sẽ sớm thành hiện thực.
Ăn những thực phẩm may mắn
Đầu năm âm lịch, người ta thường ưu tiên những món ăn may mắn sau:
- Trái cây hình tròn: Đầu năm mới, người Việt thường ưa chuộng những món ăn, trái cây có hình tròn hoàn hảo, tượng trưng cho sự thành công, thuận buồm xuôi gió.
- Rau xanh: Ông bà chúng ta từ lâu đã tin chắc rằng trong nhà càng có nhiều cây xanh thì cuộc sống càng sung túc, trong lành và sức khỏe càng dồi dào. Vì vậy, rau xanh được ưa chuộng trong 3 ngày Tết, chúng là thực phẩm rất tốt cho sức khỏe.
- Xôi gấc: Tránh màu đen trắng trong ngày Tết, khuyến khích sử dụng màu đỏ, chính vì thế, xôi gấc là món ăn không thể thiếu trong thực đơn Tết của nhiều gia đình. Màu đỏ tượng trưng cho sự may mắn, tài lộc và thành công vượt bậc.
Đặt hoa nở trong nhà
Hoa nở là điềm lành, tượng trưng cho sự may mắn, thịnh vượng. Miền Bắc có hoa đào thì miền Nam cũng có hoa mai vàng rực rỡ. Những cánh hoa nở đẹp mang đến không khí mùa xuân đầy màu sắc cho ngôi nhà bạn.
Hy vọng qua bài viết trên Hupuna đã cung cấp cho các bạn những kiến thức về nguồn gốc, ý nghĩa và một số phong tục trong ngày Tết Nguyên Đán. Nếu bạn đang cần chọn được những hộp quà Tết ý nghĩa để tặng cho người thân yêu, hãy theo dõi gian hàng của Hupuna ngay nhé!
